رنگین کمان

هر هفته در این صفحه به تغییرات مهم در ایران از دریچه فرهنگ استارتاپی نگاه می‌کنیم؛ این بار حسین یاراحمدی، مدیر اجرایی استارتاپ مدکمپ، که تجربه کار در استارتاپ‌های مختلف حوزه سلامت را دارد در این مطلب از تأثیر این کسب‌وکارها بر متنوع کردن زیست‌بوم اقتصادی کشور نوشته‌ است.

حضور استارتاپ‌ها در فضای اقتصادی ایران به یک تنوع جالب‌توجه در فرهنگ اقتصادی ما منجر شده است. از تنوع ایده‌ها، تنوع فرهنگ‌ها و تنوع جنسیتی گرفته تا تنوع مشارکت و حضور تیپ‌های مختلف افراد در کسب‌وکارها. روزگاری برای استخدام در یک اداره دولتی، حضور در یک کارخانه یا بسیاری کسب‌وکارهای عمومی دیگر، افراد می‌بایست حتماً شرایط خاصی را دارا می‌بودند که ممکن بود هم از نظر حرفه‌ای و هم شخصی به آنها اعتقاد چندانی نداشتند، شرایطی که از نوع پوشش و ادبیات و رفتار گرفته تا سایر ملاک‌های پیدا و پنهان را شامل می‌شد و به شکل‌گیری یک یکدستی خطرناک در فضاهای کاری ما می‌انجامید. اگرچه در آیین‌نامه‌ها از برابری و حق یکسان همه گروه‌های جمعیتی در کسب یک موقعیت شغلی صحبت می‌شد، اما در عمل ماجرا متفاوت بود، مثل یک کارخانه صابون‌سازی همه یک تیپ و قیافه و همه یک‌جور. محیط و فرهنگ کسب‌وکاری ما جایی بود برای یک شکل شدن و البته جذب آدم‌ها شبیه هم. معلولان جسمی ‌و ذهنی، ساکنان و مردم شهرهای کوچک، پیروان مذاهب رسمی‌پذیرفته‌شده کشور، مهاجران قانونی سایر کشورها، زن، مرد، جوان و پیر، دختر، پسر و اهالی فرهنگ‌های متعددی که درکشور وسیع و زیبایمان داریم، همه این تنوع و تکثر وقتی به فضای کسب‌وکار می‌رسید در دام محدودیت‌ها و یک‌شکل‌سازی‌ها گیر می‌کرد و راه به جایی نمی‌برد.

وقتی همه هستند
ولی با حضور شرکت‌های استارتاپی و فناوری‌محور ورق را می‌توان برگشته درنظر گرفت. آنجا که جمعیتی پر شر و شور و مشتاق، فارغ از تمام برچسب‌های محدودکننده، در کنار هم برای هدفی مشترک در حال تکاپو هستند.
استارتاپی می‌بینید که در رأس اش یک معلول جسمی ‌قرار دارد و جلوداری می‌کند، مجموعه‌ای دیگر را زنان و دختران راه انداخته‌اند، آن دیگری از یکی از شهرهای شمالی است، دیگری محصولات روستاهای دورافتاده کشور را با کمک اهالی همان منطقه عرضه می‌کند، در یکی شیعه و سنی و عرب و عجم کنار هم مشغولند، افغانستانی و سوری‌های مقیم و پناهنده به کشور در مجموعه‌ای دیگر کار می‌کنند، دانشجوهای دانشگاه‌های مختلف کشور فارغ از برچسب‌های نخبه و برتر و رتبه اول و... صرفاً با معیار مهارت‌ در مجموعه‌ای کنار هم ایستاده‌اند و... جریانی شکل گرفته که می‌توان آن را تنوع فرهنگی در محیط کسب‌وکار نامید.

تنوع خلاقیت و ایده‌پردازی
یک بخش مهم دیگر این ماجرا، تنوع و خلاقیتی است که در طراحی‌ها و تبلیغات و به‌طور کلی ایده‌پردازی‌ها می‌بینیم که خود باعث ایجاد شغل‌ها و فرصت‌های کاری جدید و متنوعی شده، به حدی که بسیاری از عناوین شغلی در وبسایت‌های کاریابی استارتاپی برای نسل‌های قبلی تقریباً بی‌معناست!
عناوینی که شرح آنها در یک یا دو جمله نمی‌گنجد. به‌عنوان مثال با چه عبارت و جمله‌ای می‌توان عنوان شغلی «یو‌-ایکس کار» را برای کسی شرح داد؟ یا شغلی به‌نام استراتژیست محتوا که مبین بخش دیگری از تنوع مهارتی در این فضاست زاییده همین متنوع‌سازی فضای کسب‌وکاری توسط استارتاپ‌هاست. تنوع و تکثر واقعی و نه شعاری، بخش مغفول‌مانده فرهنگ کسب‌وکار ما بوده که حالا استارتاپ‌ها و فرهنگ استارتاپی در حال جبران این غفلت و ساختن یک منظومه کسب‌وکاری رنگارنگ است که نام‌ها و فرصت‌های زیادی در آن حضور دارند.

تکثر در نوع کسب‌وکارها
از جنبه‌ای دیگر در گذشته نه‌چندان دور برای شروع یک کسب‌وکار انتخاب‌های کمی ‌وجود داشت و با یک گشت‌وگذار ساده در نام برندهای مشهور کشور به این می‌رسیدید که چقدر اسم‌ها و برندهای تکراری و تقلیدی و چقدر کمبود خلاقیت داریم در فضای اقتصادی کشور. اما حالا استارتاپ‌ها به حوزه‌های متنوعی ورود کرده‌اند و جسارت و اعتمادبه‌نفس راه‌اندازی کسب‌وکار را به بخش‌های مختلف کسب‌وکار تزریق کرده‌اند. از فناوری‌های سخت و محصولات مبتنی بر تکنولوژی، خریدهای اینترنتی، حمل‌و‌نقل و لجستیک و خرید از رستوران گرفته تا سلامت و بلاکچین و محتوا و...
گویی اقتصاد از انحصار دکتر شدن و مهندس شدن و معمار شدن خارج شده و آدم‌ها با استارتاپ‌ها، ظرفیت‌های گوناگون کارآفرینی در حوزه‌های مختلف را شناسایی کرده‌اند. حالا یک نجار و یک خیاط و یک شیرینی‌پز هم جسارت راه‌اندازی یک کسب‌وکار بزرگ و تازه را پیدا کرده. این تکثر در نوع کسب‌وکارها یکی از مهم‌ترین تأثیرات فرهنگی استارتاپ‌ها در چند سال گذشته بوده است.
حتی کسانی که از این قافله جا مانده‌اند هم تقلا می‌کنند که عقب‌ماندگی خود را جبران کنند؛ حوزه‌هایی چون رسانه‌های مکتوب که در تلاش هستند برای پیوستن به این چرخه تنوع و تکثر، فرصت‌های تازه کسب‌وکاری برای خود و ذینفعانشان خلق کنند.